پس از عصب‌کشی، دندان به‌دلیل از‌دست‌دادن رطوبت طبیعی و کاهش بافت سالم، مستعد ترک‌خوردگی و شکستگی می‌شود. به همین دلیل، استفاده از روکش دندان عصب کشی شده برای پوشش کامل تاج (Full Coverage) معمولاً توصیه می‌شود تا استحکام، زیبایی و آب‌بندی دندان بازگردد. انتخاب بهترین نوع روکش تنها به جنس متریال بستگی ندارد؛ عواملی مانند محل دندان(قدامی یا خلفی)، الگوی جویدن و دندان‌قروچه، ضخامت باقی‌مانده‌ی دیواره‌ها، نیاز زیبایی، و بودجه‌ی بیمار همگی در تصمیم‌گیری مؤثرند.
دلیل روکش دندان عصب‌کشی‌شده چیست؟
دندانی که تحت درمان ریشه قرار گرفته است، اگرچه از درد خلاص می‌شود، اما بخش زیادی از استحکام و رطوبت خود را از دست می‌دهد. روکش در واقع مانند سپر محافظ عمل می‌کند تا از ترک‌خوردگی، نفوذ باکتری و تغییر رنگ دندان جلوگیری کند.
ترمیم و تقویت ساختار ضعیف دندان: بعد از درمان ریشه، بافت دندان شکننده‌تر می‌شود. روکش با پوشش کامل تاج، این ساختار را تقویت کرده و احتمال شکست در زمان جویدن را به حداقل می‌رساند. بدون روکش، فشار جویدن می‌تواند به‌راحتی باعث لب‌پَر شدن یا ترک شود.
کاهش حساسیت پس از درمان: برخی بیماران بعد از عصب‌کشی نسبت به دما یا فشار حساسیت دارند. روکش سطح دندان را کاملاً عایق می‌کند و تماس با محرک‌های خارجی را از بین می‌برد، بنابراین احساس راحتی در هنگام خوردن و آشامیدن بازمی‌گردد.
حفظ زیبایی و رنگ طبیعی: قطع جریان خون باعث تیرگی یا خاکستری شدن دندان می‌شود. روکش‌های سرامیکی و زیرکونیایی با بازسازی رنگ و شفافیت مینای طبیعی، هماهنگی ظاهری لبخند را حفظ می‌کنند.
جلوگیری از عفونت و نفوذ باکتری: پرکردگی ساده ممکن است به‌مرور دچار میکرونشتی شود. اما روکش، دهانه‌ی ریشه را کاملاً می‌پوشاند و مانند سد محافظ از عفونت و التهاب مجدد جلوگیری می‌کند.
پشتیبانی از ریشه با پست و کور: در مواردی که تاج دندان آسیب زیادی دیده باشد، روکش با کمک پست و کور روی ریشه ثابت می‌شود و نیروهای جویدنی را به‌صورت متعادل منتقل می‌کند؛ این کار دوام درمان را چند برابر می‌سازد.
مراحل نصب روکش دندان عصب‌کشی‌شده
روکش‌گذاری فرایندی چندمرحله‌ای است که معمولاً در دو جلسه انجام می‌شود، اما در کلینیک‌های دارای فناوری دیجیتال (CAD/CAM) می‌تواند در یک جلسه تکمیل گردد.
معاینه و بررسی دقیق: ابتدا دندان‌پزشک با رادیوگرافی یا CBCT وضعیت درمان ریشه، ضخامت دیواره‌ها و سلامت لثه را بررسی می‌کند. اگر عفونت یا ترک پنهان وجود داشته باشد، ابتدا باید برطرف شود.
آماده‌سازی (تراش) دندان: دندان به‌صورت کنترل‌شده تراش داده می‌شود تا فضای کافی برای روکش فراهم شود. میزان تراش بستگی به نوع متریال دارد. در دندان‌های ضعیف، پست و کور برای تقویت ساختار استفاده می‌شود.
قالب‌گیری یا اسکن دیجیتال: در گذشته از قالب‌گیری سیلیکونی استفاده می‌شد، اما امروزه با اسکنر داخل دهانی دیجیتال مدل سه‌بعدی با دقت بالا گرفته می‌شود. سپس رنگ مناسب با دندان‌های مجاور تطبیق داده می‌شود.
نصب روکش موقت: تا زمان آماده شدن روکش اصلی، یک روکش موقت از جنس آکریلیک روی دندان قرار داده می‌شود تا از حساسیت و آلودگی جلوگیری کند.
ساخت روکش نهایی: روکش نهایی در لابراتوار یا به‌صورت دیجیتال ساخته می‌شود. نوع متریال (زیرکونیا، E.max یا فلز–سرامیک) بر اساس محل دندان و نیاز زیبایی انتخاب می‌شود.
تست و سمان نهایی: در جلسه دوم، رنگ، فیت و تماس جویدنی روکش بررسی و در صورت تأیید، با سمان رزینی یا گلاس‌آینومر رزینی چسبانده می‌شود. سپس لبه‌ها پولیش می‌گردد.
مراقبت و پیگیری: تا چند ساعت نباید غذاهای سفت خورده شود. رعایت بهداشت دهان و مراجعات دوره‌ای برای چکاپ، کلید افزایش عمر روکش است.
تفاوت پرکردگی و روکش در دندان عصب‌کشی‌شده
| ویژگی‌ها | پرکردگی (ترمیم مستقیم) | روکش دندان (ترمیم غیرمستقیم) |
|---|---|---|
| هدف | ترمیم بخش کوچک تخریب‌شده | محافظت کامل از دندان تضعیف‌شده |
| میزان پوشش | فقط ناحیه‌ی آسیب‌دیده | پوشش کامل تاج دندان |
| استحکام | مقاومت محدود در برابر فشار زیاد | بسیار مقاوم در برابر نیروهای جویدن |
| ظاهر | زیبا ولی محدود در دندان‌های جلویی | طبیعی‌تر و قابل تنظیم از نظر رنگ |
| محافظت از دندان | نسبی | کامل و آب‌بندی‌شده |
| موارد استفاده | تخریب کمتر از ۵۰٪ تاج | تخریب شدید یا شکنندگی بالا |
| ماندگاری | ۳ تا ۷ سال | ۱۰ تا ۱۵ سال یا بیشتر |
| هزینه | پایین‌تر | بالاتر ولی با دوام‌تر |
| زمان درمان | معمولاً یک جلسه | دو جلسه یا دیجیتال یک‌روزه |
| مقاومت در برابر عفونت | محدود | بسیار بالا |
| پیشنهاد پس از عصب‌کشی | فقط برای دندان‌های جلویی با آسیب کم | روش استاندارد برای دندان‌های عقبی |
بهترین نوع روکش برای دندان عصب کشی شده
انتخاب بهترین نوع روکش بستگی به محل دندان، نیاز زیبایی، و شرایط عملکردی دارد. در میان گزینه‌های موجود، چند نوع بیشترین کاربرد را دارند:
روکش زیرکونیا: دارای دوام بسیار بالا و مقاومت عالی در برابر فشار است. برای دندان‌های عقب و بیماران با دندان‌قروچه بهترین گزینه محسوب می‌شود.
روکش لیتیوم‌دی‌سیلیکات (E.max): شفافیت و زیبایی فوق‌العاده‌ای دارد و بهترین انتخاب برای دندان‌های جلویی است. رنگ آن به دندان طبیعی بسیار نزدیک است.
روکش فلز، سرامیک (PFM): ترکیبی از دوام و صرفه‌ی اقتصادی. اگرچه زیبایی آن کمتر از سرامیک خالص است، اما گزینه‌ای مناسب برای دندان‌های پنهان‌تر است.
روکش طلا: دارای بیشترین سازگاری با بافت دهان و ماندگاری بسیار طولانی است، اما به‌دلیل رنگ خاص، بیشتر برای دندان‌های عقبی کاربرد دارد.
نکات کلیدی در انتخاب جنس روکش
محل دندان: دندان‌های خلفی به استحکام و مقاومت نیاز دارند، در حالی که دندان‌های قدامی باید زیباتر باشند.
میزان تخریب: هرچه بافت باقی‌مانده کمتر باشد، نیاز به روکش مقاوم‌تر بیشتر است.
الگوی جویدن و دندان‌قروچه: در بیماران دارای برکسیزم، زیرکونیا انتخاب مطمئن‌تری است.
نیازهای زیبایی: برای لبخندهای در معرض دید، E.max یا سرامیک شفاف توصیه می‌شود.
سازگاری با لثه: سرامیک و طلا تحریک کمتری ایجاد می‌کنند و باعث تیرگی حاشیه لثه نمی‌شوند.
بودجه درمان: باید بین دوام، زیبایی و هزینه تعادل برقرار شود.
فناوری ساخت: کلینیک‌های دیجیتال مانند کلینیک دندانپزشکی قدس با استفاده از CAD/CAM، امکان ساخت روکش دقیق در یک جلسه را دارند.
مراقبت از روکش دندان عصب کشی شده
روکش دندان هرچند ساختاری مقاوم و بادوام دارد، اما مانند هر درمان ترمیمی دیگر، برای ماندگاری طولانی نیازمند مراقبت روزانه و رعایت اصول بهداشتی است. سهل‌انگاری در مراقبت، می‌تواند منجر به پوسیدگی زیر روکش، التهاب لثه یا شکستگی آن شود. رعایت موارد زیر به حفظ دوام، درخشندگی و سلامت دندان روکش‌شده کمک می‌کند
رعایت کامل بهداشت دهان: روکش نیز مانند دندان طبیعی در معرض تجمع پلاک و باکتری است. بنابراین باید حداقل دو بار در روز با مسواک نرم و خمیر دندان فلورایددار مسواک زده شود. استفاده از نخ دندان مخصوص یا نخ‌گیر بین‌دندانی (Super Floss)برای تمیز کردن لبه‌ی بین روکش و لثه ضروری است، زیرا در این ناحیه بیشترین احتمال تجمع مواد غذایی وجود دارد. در صورت امکان، از واترجت یا واترپیک نیز برای شست‌وشوی بین‌دندانی استفاده کنید تا از التهاب لثه و بوی بد دهان جلوگیری شود.
پرهیز از جویدن اجسام سخت: هرچند روکش‌های زیرکونیا و E.max مقاومت بسیار بالایی در برابر فشار دارند، اما همچنان ممکن است در برابر نیروهای شدید و ناگهانی دچار ترک یا لب‌پَر شدن شوند. جویدن یخ، ته‌قند، استخوان، آب‌نبات سفت یا بازکردن درِ بطری و بسته‌ها با دندان از مهم‌ترین عواملی هستند که به روکش آسیب می‌زنند. بهتر است هنگام مصرف مغزها (مانند پسته یا فندق) نیز از هر دو طرف دهان به‌طور متناوب استفاده شود تا فشار جویدن بین روکش‌ها و دندان‌های طبیعی تقسیم شود.
کنترل دندان‌قروچه(برکسیزم): دندان‌قروچه به‌ویژه هنگام خواب، فشار زیادی به روکش و دندان‌های مقابل وارد می‌کند و می‌تواند باعث سایش یا شکستگی آن شود. افرادی که سابقه‌ی دندان‌قروچه دارند باید از نایت‌گارد(محافظ شبانه) استفاده کنند. این وسیله‌ی شفاف و سبک، با قالب اختصاصی از دهان بیمار ساخته می‌شود و مانع تماس مستقیم روکش‌ها با دندان‌های مقابل می‌شود. علاوه بر محافظت مکانیکی، کاهش استرس روزانه و تنظیم خواب نیز در کنترل برکسیزم نقش مؤثری دارد.
مراجعات دوره‌ای منظم به پزشک: حتی در صورت نبود درد یا مشکل ظاهری، بهتر است هر ۶ ماه یک‌بار برای معاینه و پولیش روکش‌ها به دندان‌پزشک مراجعه کنید. در این ویزیت‌ها، وضعیت فیت روکش، سلامت لثه، رنگ، و وجود هرگونه پوسیدگی زیر روکش بررسی می‌شود. شناسایی زودهنگام مشکلات، از نیاز به تعویض پرهزینه‌ی روکش جلوگیری می‌کند. در صورت وجود ناهماهنگی در تماس‌های جویدنی یا تغییر رنگ لثه، پزشک می‌تواند اصلاحات لازم را انجام دهد.
پرهیز از تغییرات دمایی ناگهانی: تغییر سریع بین دمای بسیار داغ و بسیار سرد، مانند نوشیدن چای داغ بلافاصله پس از خوردن بستنی، باعث انبساط و انقباض ناگهانی مواد روکش می‌شود. این تغییر حرارتی مکرر می‌تواند در بلندمدت باعث ایجاد ترک‌های میکروسکوپی در سطح روکش یا جدا شدن تدریجی آن از چسب شود. بهتر است از این ترکیب‌های دمایی پرهیز کرده و اجازه دهید دمای دهان به حالت طبیعی بازگردد، سپس ماده‌ی غذایی جدید مصرف شود.
جمع‌بندی نهایی
دندان عصب‌کشی‌شده به دلیل از دست‌دادن رطوبت و استحکام طبیعی، نیاز به روکش دارد تا هم از شکستگی محافظت شود و هم زیبایی لبخند حفظ گردد. انتخاب نوع روکش باید با توجه به محل دندان، نیاز زیبایی، الگوی جویدن و بودجه انجام شود.
اگر ظاهر طبیعی و شفافیت دندان برایتان اهمیت دارد، روکش E.max بهترین گزینه است؛ اما اگر دوام، مقاومت در برابر فشار و عمر طولانی‌تر مدنظر است، زیرکونیا انتخابی مطمئن و بادوام خواهد بود.
بااین‌حال، تشخیص نهایی باید توسط دندان‌پزشک متخصص ترمیمی و زیبایی و پس از بررسی دقیق شرایط دهان و لثه انجام گیرد. استفاده از فناوری‌های دیجیتال مانند سیستم CAD/CAM در کلینیک‌های پیشرفته، از جمله کلینیک دندانپزشکی قدس ،دقت، هماهنگی رنگ و زیبایی نهایی روکش را تضمین می‌کند. با انتخاب آگاهانه و مراقبت روزانه، می‌توانید سال‌ها از دندانی سالم، مقاوم و زیبا لذت ببرید.
سؤالات متداول روکش دندان عصب کشی شده
بله، به‌ویژه روکش‌های سرامیکی و زیرکونیایی که رنگ و شفافیتشان مشابه دندان طبیعی است.
چند ساعت پس از سمان شدن، می‌توانید به‌طور عادی غذا بخورید، ولی از مواد سفت اجتناب کنید.
بله، تا زمانی که ریشه و لثه سالم باشند، امکان روکش‌گذاری وجود دارد.
اغلب بله؛ مخصوصاً دندان‌های خلفی. در موارد جزئی در دندان‌های جلویی، ترمیم کافی است.
دندان شکننده شده و در معرض ترک یا شکست کامل قرار می‌گیرد که ممکن است به کشیدن دندان منجر شود.
