مقدمه؛ چرا دندان زیر روکش سیاه میشود؟
در کلینیک دندانپزشکی قدس، یکی از سوالهای رایج بیماران این است که «چرا دندان زیر روکش بعد از مدتی تیره یا حتی سیاه میشود؟». خیلیها فکر میکنند وقتی روکش روی دندان قرار میگیرد، دیگر آن دندان هیچوقت دچار پوسیدگی، تغییر رنگ یا عفونت نمیشود؛ اما در عمل، اگر درمان اولیه، عصبکشی، نوع روکش یا بهداشت دهان بهدرستی مدیریت نشود، دندان زیر روکش میتواند دچار پوسیدگی، عفونت و تغییر رنگ شدید شود و حتی به صورت سیاهی از زیر خط لثه یا در لبههای روکش دیده شود.
ما در کلینیک دندانپزشکی قدس، قبل از هر درمان ترمیمی و روکش، دندان را از نظر سلامت ریشه، کیفیت عصبکشی، وضعیت لثه و ریسک پوسیدگیهای آینده بررسی میکنیم تا احتمال سیاه شدن دندان زیر روکش به حداقل برسد. شناخت علتهای سیاه شدن دندان زیر روکش، هم به بیمار کمک میکند نگرانی کمتری داشته باشد، هم به ما اجازه میدهد برنامهریزی دقیقتری برای درمان و پیگیری انجام دهیم.
۸ علت سیاه شدن دندان زیر روکش
سیاه شدن دندان زیر روکش معمولاً نتیجه همزمان چند عامل است، نه فقط یک دلیل ساده. مهمترین علتها شامل موارد زیر است:
مصرف سیگار
مصرف سیگار یکی از جدیترین عوامل تغییر رنگ در دهان است. نیکوتین و قیر موجود در دود سیگار روی روکش، لثه و دندانهای مجاور رسوب میکنند و بهتدریج باعث تیرگی لبههای روکش و حتی خط لثه میشوند. اگر در زیر روکش، پوسیدگی پنهان یا عصبکشی ناقص وجود داشته باشد، جریان خون و اکسیژنرسانی بافتها مختل میشود و رنگ دندان زیر روکش سریعتر به سمت خاکستری و سیاه میرود. در بیماران سیگاری که به کلینیک دندانپزشکی قدس مراجعه میکنند، همیشه تأکید میکنیم که اگر ترک کامل سیگار ممکن نیست، حداقل مصرف روزانه را کاهش دهند و جرمگیری دورهای را جدی بگیرند تا روند تغییر رنگ و سیاه شدن دندان زیر روکش کندتر شود.
پیری
با افزایش سن، عاج دندان تیرهتر میشود، عصبها جمعتر شده و خونرسانی تغییر میکند. اگر دندانی که روی آن روکش قرار گرفته است قبلاً عصبکشی شده باشد، با گذشت زمان ممکن است رنگ ریشه و بافت داخلی به سمت خاکستری تیره و در مراحل پیشرفتهتر نزدیک به سیاه تغییر کند. این روند طبیعی پیری وقتی با پوسیدگی ثانویه یا نشت میکروبی در لبه روکش همراه شود، باعث میشود سایه سیاه زیر روکش دیده شود یا حتی در لبههای لثهای روکش، خط تیره مشخصی بهچشم بیاید. در افراد مسنتر، معاینه منظم و رادیوگرافی دورهای در کلینیک دندانپزشکی قدس کمک میکند این تغییرات زودتر تشخیص داده شده و قبل از بروز مشکلات شدید، درمان شوند.
تأثیر نوشیدنیها و داروها
نوشیدنیهای رنگی مثل چای پررنگ، قهوه، نوشابههای تیره، و برخی شربتها و داروهای مصرف طولانیمدت، میتوانند روکش و دندانهای اطراف را بهمرور تیره کنند. اگر لبه روکش کمی باز باشد یا گیر غذایی در اطراف آن اتفاق بیفتد، محیط زیر روکش مستعد تجمع رنگدانهها، پلاک و باکتری میشود. همچنین بعضی داروها (مثلاً داروهای آهنی مایع، بعضی آنتیبیوتیکها در دوران رشد دندانها) میتوانند در طولانیمدت باعث تغییر رنگ ساختار دندان شوند. وقتی این دندان بعداً روکش میشود، زمینه تغییر رنگ قبلاً در آن ایجاد شده است و با گذشت زمان، این تیرگی از زیر روکش خودش را به شکل سیاهی یا سایه تیره نشان میدهد. ما در کلینیک دندانپزشکی قدس، هنگام گرفتن شرح حال، نوع داروها و سبک تغذیه بیمار را میپرسیم تا ریسک تغییر رنگ در آینده را بهتر پیشبینی کنیم.
ساییده شدن مینای دندان
اگر قبل از روکش، دندان پوسیدگیهای عمیق، ترمیمهای متعدد یا سایش شدید داشته باشد، قسمت زیادی از مینای محافظ از بین میرود و عاج دندان (که زردتر و حساستر است) نمایان میشود. در این شرایط، دندان زیر روکش آسیبپذیرتر است و اگر مراقبت کافی انجام نشود، سریعتر دچار پوسیدگی ثانویه و تغییر رنگ میشود. ساییدگی مینای دندان میتواند به دلیل دندانقروچه، مسواکزدن خشن، استفاده طولانیمدت از خمیر دندانهای ساینده یا حتی مشکلات بایت باشد. وقتی این دندان ساییده شده زیر روکش قرار میگیرد، هرگونه نشت میکروبی یا تجمع پلاک میتواند در مدت کوتاهتری باعث سیاه شدن ساختار باقیمانده دندان شود. در کلینیک دندانپزشکی قدس، قبل از روکش، الگوی سایش و عادات دهانی بیمار بررسی میشود تا در صورت نیاز، محافظ دندانی (نایت گارد) یا اصلاح بایت پیشنهاد گردد.
نصب نامناسب روکش دندان
یکی از مهمترین دلایل سیاه شدن دندان زیر روکش، «فیت» یا تطابق نامناسب روکش با دندان است. اگر لبههای روکش بلند، کوتاه یا شل باشد، بین روکش و دندان فضا ایجاد میشود و بزاق، باکتری و ذرات غذا بهراحتی در این ناحیه گیر کرده و پاک نمیشوند. این محیط بسته و مرطوب، شرایط ایدهآلی برای پوسیدگی ثانویه و تغییر رنگ شدید دندان زیر روکش فراهم میکند. در نهایت، این پوسیدگی و عفونت دندان به صورت تیرگی یا سیاهی در اطراف لبه روکش، حساسیت، بوی بد و حتی تورم لثه خود را نشان میدهد. تیم کلینیک دندانپزشکی قدس هنگام تهیه روکش، از قالبگیری دقیق، اسکن و ارزیابی چندمرحلهای استفاده میکند تا احتمال نشت و نصب نامناسب روکش به حداقل برسد.
سیاه شدن لثه
گاهی بیمار تصور میکند دندان زیر روکش سیاه شده، در حالیکه در واقع این «لثه» اطراف روکش است که تغییر رنگ داده است. سیاه شدن لثه در اطراف روکش میتواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد؛ مثلاً:
- استفاده از فریم فلزی تیره در زیر روکشهای قدیمی پرسلنفیوذ-تو-متال
- التهاب مزمن لثه به دلیل گیر غذایی و پلاک
حساسیت به برخی فلزات یا مواد ترمیمی
وقتی لثه دچار التهاب یا رنگدانههای تیره (پیگمنتاسیون) میشود، سایهای تیره در خط لثه و لبه روکش ایجاد میکند که از دید بیمار مانند سیاه شدن دندان زیر روکش به نظر میرسد. در کلینیک دندانپزشکی قدس، با معاینه دقیق میتوان تشخیص داد که مشکل از خود دندان است یا از بافت لثه و بر اساس آن، طرح درمان مناسب انتخاب کرد.
پوسیدگی ثانویه زیر روکش
یکی از شایعترین علتهای واقعی سیاه شدن دندان زیر روکش، پوسیدگی ثانویه است. اگر قبل از قرار دادن روکش، پوسیدگی بهطور کامل برداشته نشده باشد، یا بعد از مدتی به دلیل نشت لبهای و گیر غذایی پوسیدگی جدید ایجاد شود، بافت دندان زیر روکش نرم، تیره و در مراحل پیشرفته سیاه میشود. این پوسیدگی معمولاً با درد هنگام جویدن، بوی بد دهان و حساسیت به سرما و گرما همراه است. تنها راه تشخیص قطعی، معاینه تخصصی و رادیوگرافی است. در کلینیک دندانپزشکی قدس، ما همیشه قبل از تصمیم به تعویض کامل روکش، وضعیت ریشه و پوسیدگیها را با عکس رادیوگرافی بررسی میکنیم.
عصبکشی ناقص یا نکروز ریشه
اگر دندانی که روکش شده است قبلاً عصبکشی شده باشد، عصبکشی ناقص، باقیماندن عفونت در ریشه یا بروز عفونت جدید در طول زمان، باعث از بین رفتن تدریجی بافتهای داخلی و تغییر رنگ دندان به سمت خاکستری و سیاه میشود. این وضعیت علاوه بر تغییر رنگ، میتواند با درد، آبسه، تورم و حتی کیست همراه باشد. در چنین مواردی، درمان ریشه مجدد (ریتریتمنت) یا جراحی انتهای ریشه (آپیکو) ممکن است لازم شود. در کلینیک دندانپزشکی قدس، متخصصان درمان ریشه با کمک ابزار و رادیوگرافی دقیق، وضعیت ریشه و نیاز به درمان مجدد را ارزیابی میکنند تا هم از گسترش عفونت جلوگیری شود و هم مشکل زیبایی روکش برطرف گردد.
علائم پوسیدگی دندان زیر روکش
پوسیدگی زیر روکش همیشه بهراحتی قابل مشاهده نیست، چون تاج دندان توسط روکش پوشیده شده است. با این حال، بدن و خود دندان معمولاً نشانههایی میدهند که نباید نادیده گرفته شوند، مثل:
- درد مبهم یا ضربانی هنگام جویدن یا فشار روی روکش
- حساسیت به نوشیدنیهای گرم و سرد که قبلاً وجود نداشته
- بوی بد دهان یا طعم بد دائمی، مخصوصاً از ناحیه همان دندان
- تغییر رنگ لبه روکش یا ایجاد یک خط تیره در کنار لثه
- گیر کردن مکرر غذا کنار روکش و احساس زبری یا لبه تیز
گاهی در معاینه دندانپزشک، نرم شدن بافت زیر لبه روکش، خونریزی لثه و تصویر خاصی در رادیوگرافی مشاهده میشود که نشاندهنده پوسیدگی ثانویه است. در کلینیک دندانپزشکی قدس، ما همیشه توصیه میکنیم اگر هرکدام از این علائم را تجربه میکنید، حتی اگر درد شدید ندارید، برای معاینه مراجعه کنید تا از پیشرفت پوسیدگی و نیاز به درمانهای پیچیدهتر جلوگیری شود.
علائم عفونت روکش دندان
عفونت دندان روکش شده معمولاً مرحله پیشرفتهتری نسبت به پوسیدگی ساده است و میتواند ریشه، استخوان اطراف و حتی لثه را درگیر کند. علائم شایع شامل موارد زیر است:
- درد شدید، ضربانی و مداوم که با مسکنهای معمولی بهسختی آرام میشود
- تورم لثه اطراف روکش، قرمزی شدید یا ایجاد جوش چرکی (فیستول)
- حساسیت هنگام لمس دندان یا رویش سنگینی و فشار در آن ناحیه
- احتمالا تب خفیف، احساس ناخوشی عمومی و بوی بد شدید از همان سمت دهان
- در برخی موارد، لق شدن روکش یا احساس بلند شدن دندان هنگام بستن دهان
این علائم نشان میدهد که عفونت به مرحلهای رسیده که باید سریعاً به دندانپزشک مراجعه شود. در کلینیک دندانپزشکی قدس، در مواجهه با چنین علائمی، ابتدا با عکس رادیوگرافی وضعیت ریشه و استخوان بررسی میشود و سپس بر اساس وسعت عفونت، درمان مناسب انتخاب میگردد.
روشهای درمانی عفونت دندان روکششده
درمان عفونت دندان روکششده به شدت عفونت، وضعیت ریشه و کیفیت روکش بستگی دارد. مراحل کلی که معمولا بررسی میکنیم عبارتند از:
- درمان دارویی اولیه: در مواردی که عفونت حاد و درد بسیار شدید است، ممکن است ابتدا با آنتیبیوتیک و مسکن، التهاب حاد کنترل شود؛ البته این فقط قدم اول است و جایگزین درمان اصلی نیست.
- برداشتن روکش برای بررسی دندان زیرین: در بسیاری از موارد، برای درمان قطعی، لازم است روکش برداشته شود تا دندان و ریشه زیر آن بهطور مستقیم بررسی شود. در کلینیک دندانپزشکی قدس سعی میکنیم اگر امکانپذیر باشد روکش را سالم برداریم تا در صورت مناسب بودن، مجدداً از آن استفاده شود.
- درمان ریشه مجدد (ریتریتمنت): اگر عفونت به دلیل عصبکشی ناقص یا عفونت مجدد ریشه باشد، درمان ریشه مجدد انجام میشود؛ کانالها دوباره پاکسازی، ضدعفونی و پر میشوند. این کار نیاز به مهارت و تجهیزات دقیق دارد.
- جراحی انتهای ریشه (آپیکو): اگر عفونت در انتهای ریشه متمرکز شده و با درمان ریشه مجدد بهطور کامل بهبود نیابد، ممکن است جراحی انتهای ریشه برای برداشتن ناحیه عفونی و حفظ دندان انجام شود.
- تعویض روکش: بعد از درمان عفونت و اطمینان از سلامت ریشه، باید روکش جدید با تطابق بهتر و طراحی مناسب ساخته شود تا از بروز مجدد عفونت جلوگیری شود.
- کشیدن دندان در موارد غیرقابل حفظ: اگر ریشه بهشدت تخریب شده باشد یا عفونتهای مکرر و گسترده وجود داشته باشد، ممکن است حفظ دندان امکانپذیر نباشد و بهعنوان آخرین گزینه، کشیدن دندان و برنامهریزی برای ایمپلنت یا سایر روشهای جایگزین مطرح میشود.
در کلینیک دندانپزشکی قدس، هدف ما همیشه حفظ دندان طبیعی است؛ اما اگر ناچار به کشیدن دندان شویم، برای جایگزینی آن (مثل ایمپلنت) برنامهای دقیق و همسو با شرایط بیمار ارائه میکنیم.
پیشگیری از سیاه شدن دندان زیر روکش
بهترین روش مقابله با سیاه شدن دندان زیر روکش، پیشگیری است: انتخاب دندانپزشک و کلینیک مجهز، برداشتن کامل پوسیدگی و بررسی دقیق ریشه، استفاده از مواد باکیفیت و روکش مناسب، رعایت بهداشت دهان، پرهیز از سیگار و خوراکیهای رنگی، و معاینات دورهای هر ۶ ماه. در کلینیک دندانپزشکی قدس، برنامه آموزشی و پیگیری قبل و بعد از روکش به بیماران کمک میکند تا احتمال پوسیدگی، عفونت و تغییر رنگ دندان کاهش یابد.
سوالات متداول سیاه شدن دندان زیر روکش
بسته به علت تیرگی، ممکن است پولیش حرفهای روکش، تعویض روکشهای قدیمی فلزی با سرامیک تمامسرامیک، اصلاح لثه یا درمان پوسیدگی زیر روکش لازم باشد. اگر تیرگی فقط سطحی باشد، با جرمگیری و پولیش در کلینیک دندانپزشکی قدس تا حدی بهبود مییابد؛ اما اگر دلیل تیرگی، پوسیدگی یا عصبکشی ناقص باشد، معمولاً نیاز به مداخله عمیقتر و حتی تعویض روکش وجود دارد.
پیشگیری با انتخاب درست کلینیک و دندانپزشک، انجام عصبکشی و روکش دقیق، استفاده از روکش با فیت مناسب، رعایت کامل بهداشت دهان و مراجعات دورهای برای کنترل وضعیت امکانپذیر است. کاهش مصرف سیگار، چای و قهوه غلیظ، و استفاده منظم از نخ دندان در اطراف روکش نیز بسیار کمککننده است. تیم کلینیک دندانپزشکی قدس این نکات را بهصورت شخصیسازیشده به هر بیمار آموزش میدهد.
تیرگی روکش میتواند ناشی از رنگگرفتن سطحی روکش بهدلیل مواد غذایی و سیگار، سایه تیره دندان پوسیده یا عصبکشیشده زیر آن، لبه فلزی روکشهای قدیمی یا التهاب و تغییر رنگ لثه اطراف باشد. برای تشخیص دقیق، باید معاینه و در صورت نیاز، عکس رادیوگرافی انجام شود. در کلینیک دندانپزشکی قدس، علت دقیق را مشخص میکنیم و بر اساس آن، درمان مناسب پیشنهاد میدهیم؛ از پولیش ساده تا تعویض کامل روکش.
بله؛ اگر لبه روکش نشت داشته باشد، پوسیدگی قبلی کامل برداشته نشده باشد یا بیمار بهداشت دهان را بهخوبی رعایت نکند، دندان زیر روکش میتواند بهشدت پوسیده شود. این پوسیدگی گاهی تا حدی پیش میرود که دندان دیگر قابل حفظ نیست. تشخیص زودهنگام این پوسیدگی با معاینه دورهای و رادیوگرافی منظم در کلینیک دندانپزشکی قدس امکانپذیر است و میتواند از درمانهای پیچیده یا کشیدن دندان جلوگیری کند.
نشتی روکش میتواند به علت قالبگیری اشتباه، تراش نامناسب دندان، سیمان نامرغوب، تغییر شکل دندان زیر روکش در گذر زمان، شکستگی یا لق شدن روکش ایجاد شود. وقتی نشت رخ میدهد، بزاق و باکتریها به زیر روکش نفوذ کرده و باعث پوسیدگی، بوی بد و تغییر رنگ میشوند. در کلینیک دندانپزشکی قدس، هنگام ساخت و نصب روکش، فیت لبهها با دقت بررسی میشود و در صورت مشاهده نشتی در معاینات بعدی، برای اصلاح یا تعویض روکش اقدام میکنیم.
آبی یا خاکستری شدن غیرطبیعی روکش میتواند نشانه تغییر رنگ فلز زیر روکش، عفونت ریشه، خونریزی قدیمی در بافتهای اطراف یا حتی مشکل در خود متریال روکش باشد. اولین قدم این است که خودسرانه از مواد سفیدکننده خانگی استفاده نکنید و حتماً برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید. در کلینیک دندانپزشکی قدس، ابتدا علت تغییر رنگ مشخص میشود؛ سپس بسته به شرایط، ممکن است پولیش، اصلاح لثه، درمان ریشه یا تعویض روکش پیشنهاد شود تا هم زیبایی لبخند و هم سلامت دندان حفظ گردد.
