اگر دندان عقل شما درد میگیرد، لثهتان هنگام غذا خوردن ملتهب میشود یا دندان بهصورت نصفهنیمه بیرون زده است، احتمالاً این سؤال برایتان پیش آمده است: «آیا واقعاً لازم است دندان عقل را بکشم یا میتوانم رهایش کنم؟» واقعیت این است که همه دندانهای عقل نیاز به کشیدن ندارند، اما در بسیاری از موارد نادیده گرفتن آنها میتواند باعث درد مزمن، عفونت، کج شدن دندانها، مشکلات مفصل فکی و حتی آسیب به استخوان فک شود. عوارض نکشیدن دندان عقل میتواند شامل همین مشکلات باشد و سلامت دهان و دندان شما را به خطر بیندازد.
در کلینیک دندانپزشکی قدس، با استفاده از تجربه تیم تخصصی و تصویربرداری دقیق مانند رادیوگرافی و در صورت نیاز CBCT، وضعیت دندان عقل شما بهصورت علمی و کامل ارزیابی میشود تا هم از عوارض نکشیدن پیشگیری شود و هم از جراحیهای غیرضروری جلوگیری گردد. در ادامه، مراحل کشیدن دندان عقل، عوارض احتمالی، زمان مناسب اقدام و مراقبتهای بعد از جراحی بهطور کامل توضیح داده شده است.
چرا باید برخی دندانهای عقل را کشید؟
دندان عقل آخرین دندان آسیاب است که معمولاً در سنین ۱۷ تا ۲۵ سالگی میروید. مشکل اصلی این دندان این است که فضای کافی برای رویش درست در فک وجود ندارد و همین کمبود جا، آغاز بیشتر دردسرهاست.
| دلیل کشیدن دندان عقل | توضیح وضعیت | عوارض احتمالی |
|---|---|---|
| دندان عقل نهفته و نیمهنهفته | دندان کامل زیر لثه یا استخوان مانده (نهفته) یا قسمتی بیرون آمده و بقیه زیر لثه/استخوان است (نیمهنهفته) | گیر غذایی، التهاب و عفونت لثه (پریکورونیت)، بوی بد دهان، درد تیرکشنده به فک و گوش |
| فشار دندان عقل بر دندانهای مجاور | رشد با زاویه نامناسب و فشار بر دندان آسیاب جلویی | سایش و تخریب قسمت عقبی دندان مجاور، پوسیدگی بین دندانی، درد مبهم و کششی در ناحیه عقب فک |
| احتمال نامرتب شدن سایر دندانها | فشار دندان عقل به دندانهای جلویی بهویژه بعد از ارتودنسی | جابجایی دندانها، شلوغی و نامرتبی دندانهای پیش و نیش، تحت تأثیر قرار گرفتن نتیجه ارتودنسی |
| افزایش ریسک عفونت و التهاب لثه | تشکیل «کاسه لثه» روی تاج دندان نیمهنهفته | تجمع باکتری و پلاک، سختی در تمیز کردن دندان، تورم، قرمزی، بوی بد دهان، مشکل در باز کردن دهان |
| احتمال ایجاد کیست و تومور اطراف دندان عقل | شکلگیری کیست اطراف دندان نهفته | تخریب استخوان فک، آسیب به ریشه دندانهای مجاور، درگیر شدن فضاهای آناتومیک |
| ارتباط دندان عقل با سردرد و دردهای فک | فشار مزمن و التهاب لثه ناشی از دندان عقل | درد تیرکشنده به گوش، گیجگاه و گردن، تشدید سردردهای دورهای، فشار به مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) |
| آسیب احتمالی به استخوان فک و تحلیل استخوان | رها شدن دندان عقل نهفته سالها در همان وضعیت | تحلیل تدریجی استخوان، ریسورب ریشه دندانهای مجاور، تخریب استخوان در صورت ایجاد کیست |
| مشکلات سینوسی ناشی از رشد غیرطبیعی دندان عقل | نزدیکی ریشههای دندان عقل فک بالا به سینوس ماگزیلاری | التهاب و عفونت سرایتکننده به سینوس، درد و سنگینی گونه و اطراف چشم، علائم مشابه سینوزیت |
عوارض نکشیدن دندان عقل
گاهی دندان عقل در ظاهر کوچک و بیاهمیت بهنظر میرسد، اما وقتی به موقع خارج نشود، میتواند آرامآرام بخشی از زندگی روزمره شما را تحتتأثیر قرار دهد؛ از کیفیت جویدن گرفته تا دردهای شبانه، بوی بد دهان و حتی آسیبهای جدی استخوان فک. بسیاری از بیمارانی که در کلینیک دندانپزشکی قدس مراجعه میکنند، دقیقاً زمانی سراغ درمان میآیند که مشکلات دندان عقل چند برابر شده و کنترل آن سختتر است. در ادامه، تمام عوارض نکشیدن دندان عقل را دقیق، علمی و در عین حال ملموس و قابلدرک برای شما توضیح میدهیم.
درد و التهاب مزمن: درد دندان عقل اولین زنگ خطری است که توجه شما را جلب میکند و اگر رها شود، تنها یک درد ساده نیست. التهاب تکرارشونده اطراف دندان عقل میتواند خواب راحت شبانه را مختل کند و با سرما یا فشار تشدید شود. این دردها معمولاً بهصورت تیرکشنده از فک به گوش و گیجگاه احساس میشوند و هر بار شدیدتر بازمیگردند.
فشار روی دندانهای کناری: وقتی دندان عقل فضای کافی ندارد، به دندان آسیاب مجاور فشار میآورد و این فشار مداوم میتواند باعث درد مبهم، حساسیت هنگام جویدن و پوسیدگی ناحیه تماس دو دندان شود. بسیاری از بیماران فقط درد دندان عقل را حس میکنند، در حالی که دندان جلویی نیز بهطور بیصدا آسیب دیده است. فشار دائمی دندان عقل میتواند مشکلات طولانیمدتی برای سلامت دندانهای مجاور ایجاد کند.
تورم و التهاب لثه: لثه اطراف دندان عقل نیمهنهفته اغلب در حالت هشدار قرار دارد و ممکن است هنگام مسواک زدن خونریزی ایجاد شود و باز کردن دهان دشوار شود. التهاب دورهای به نام “پریکورونیت” میتواند حتی خوردن و صحبت کردن را مشکل کند و درد و تورم مزمن ایجاد نماید. این وضعیت نشاندهنده عفونت یا تحریک مداوم لثه است و باید تحت نظر دندانپزشک بررسی شود.
عفونتهای مکرر: وجود دندان عقل مشکلساز در دهان میتواند باعث عفونتهای مکرر شود که با کوچکترین گیر غذایی یا ضعف سیستم ایمنی دوباره بروز میکنند. این عفونتها معمولاً با مصرف آنتیبیوتیکها تنها بهطور موقت کنترل میشوند و دوباره بازمیگردند. تکرار این وضعیت باعث التهاب مزمن و آسیب به بافتهای اطراف دندان میشود.
تشکیل کیست یا توده اطراف دندان عقل: کیستها در اطراف دندان عقل ممکن است سالها بدون درد رشد کنند و بیمار از وجود آنها بیخبر باشد. این کیستها میتوانند ساختار استخوان را تخریب کنند و ریشه دندانهای مجاور را جابهجا نمایند و در نتیجه استحکام فک کاهش یابد. در موارد پیشرفته، جراحی برای برداشتن کیست پیچیدهتر و تهاجمیتر میشود و مراقبت بیشتری لازم دارد.
پوسیدگی دندانهای مجاور: دسترسی سخت و گیر کردن مواد غذایی باعث میشود دندان عقل و دندان مجاور در معرض پوسیدگی سریع و شدید قرار بگیرند. معمولاً بیمار تنها درد دندان عقل را حس میکند، اما هنگام معاینه مشخص میشود دندان آسیاب جلویی شدیداً پوسیده و گاهی نیاز به درمان ریشه دارد. پوسیدگی در نواحی که مسواک و نخ دندان به آن نمیرسد، میتواند بهسرعت پیشرفت کند.
جابهجایی دندانها و مشکلات ارتودنسی: اگر دندان عقل به دندانهای دیگر فشار بیاورد، نظم ردیف دندانها به هم میریزد و دندانها به جلو یا داخل فک هل داده میشوند. این وضعیت میتواند نتیجه درمان ارتودنسی قبلی را تحت تأثیر قرار دهد و گاهی نیاز به ارتودنسی مجدد اجتنابناپذیر است. این مشکل بهویژه در نوجوانان و افرادی که درمان ارتودنسی انجام دادهاند اهمیت بالایی دارد.
فشار به سینوسها و دردهای سینوسی: در فک بالا، ریشههای دندان عقل نزدیک سینوس ماگزیلاری قرار دارند و التهاب یا عفونت میتواند باعث درد و فشار در گونه و زیر چشم شود. این وضعیت گاهی علائمی شبیه سینوزیت مزمن ایجاد میکند و بیماران ابتدا به متخصص گوش و حلق مراجعه میکنند. علت اصلی مشکلات سینوسی معمولاً دندان عقل است و درمان آن میتواند علائم را برطرف کند.
تحلیل استخوان یا آسیب به ساختار فک: رها شدن دندان عقل نهفته به مرور زمان باعث تخریب تدریجی استخوان اطراف میشود و جراحی در این شرایط سختتر و تهاجمیتر خواهد بود. تحلیل استخوان احتمال شکستگی هنگام عمل را افزایش میدهد و بازسازی کامل استخوان زمانبر و پرهزینه است. این وضعیت همچنین میتواند مشکلاتی برای انجام ایمپلنت در آینده ایجاد کند.
مشکلات جویدن و صحبت کردن: تغییر در الگوی تماس دندانها باعث میشود فرد ناخواسته تنها از یک سمت دهان برای جویدن استفاده کند. این رفتار میتواند باعث درد مفصل فکی، خستگی عضلات جونده، صداهای کلیک فک و حتی سردردهای مکرر شود. این مشکل نه تنها بر عملکرد دهان تأثیر میگذارد بلکه کیفیت زندگی فرد را نیز کاهش میدهد.
بوی بد دهان و گیر غذایی: مواد غذایی زیر لثه دندان نیمهنهفته گیر میکنند و محیط گرم و مرطوب باعث تجمع باکتری و بوی بد دهان میشود. مسواک و نخ دندان معمولاً دسترسی کامل به این ناحیه ندارند و مشکل ادامه مییابد. تا زمانی که دندان عقل خارج نشود، این مشکل بهصورت کامل برطرف نمیشود.
چه زمانی باید دندان عقل را کشید؟
گاهی دندان عقل مثل مهمانی است که حضورش در ابتدا مشکلی ندارد، اما کمکم رفتارش دردسر میسازد. تشخیص اینکه این دندان باید بماند یا برود، تنها زمانی دقیق است که هم دهان معاینه شود و هم تصویر رادیولوژی بررسی گردد. هیچکس نمیتواند بدون دیدن ریشهها، زاویه رشد و فضای اطراف، تصمیم نهایی بدهد. در کلینیک دندانپزشکی قدس همیشه کار را از همان جایی شروع میکنیم که بیمار تجربهاش را تعریف میکند:
دردهای دورهای، گیر غذایی، بوی بد دهان، حساسیت هنگام جویدن یا حتی دردهایی که به گوش و شقیقه میزند. دندانپزشک سپس لثه، فضای پشت دندان آسیاب، میزان التهاب، شکل رویش و وضعیت دهان هنگام باز و بسته شدن را بررسی میکند. این مرحله به ما نشان میدهد چقدر از مشکل قابل مشاهده است و چه مقدار از آن در زیر لثه پنهان شده.
| نشانه یا وضعیت | توضیح | اقدام توصیهشده |
|---|---|---|
| دردهای دورهای، گیر غذایی، بوی بد دهان | بیمار هنگام جویدن یا باز و بسته کردن دهان درد، حساسیت و تورم تجربه میکند | معاینه دقیق دندان و لثه و بررسی رادیوگرافی برای تصمیمگیری |
| دندان پنهان: نهفتگی و نیمهنهفتگی | دندان داخل استخوان محبوس یا نیمهنهفته و باعث التهاب مکرر لثه میشود؛ ممکن است به ریشه دندانهای کناری نزدیک شود یا خطر کیست داشته باشد | معمولاً نیاز به کشیدن دارد تا از عوارض پیشگیری شود |
| دردهایی که تکرار میشوند | دردهای خفیف دورهای که زمان استراحت را مختل کرده و هنگام جویدن تشدید میشوند، همراه با تورم یا سختی در باز کردن دهان | دندان عقل دیگر قابل چشمپوشی نیست و کشیدن توصیه میشود |
| مزاحمت در مسیر جویدن یا صحبت کردن | دندان زاویهدار رشد کرده و تماس طبیعی بین دندانها را بر هم میزند؛ خراش زبان یا گونه، سایش غیرطبیعی دندانهای مجاور، تغییر الگوی جویدن | کشیدن دندان برای بازگرداندن عملکرد طبیعی توصیه میشود |
| سن مناسب برای خارج کردن دندان عقل | اواخر نوجوانی یا ابتدای دهه بیست، زمانی که استخوان فک انعطاف دارد، ریشهها کامل نشده و ترمیم سریعتر انجام میشود | جراحی سبکتر، کوتاهتر و با نقاهت کمدردتر انجام میشود |
چه زمانی لازم نیست دندان عقل را بکشیم؟
بعضی دندانهای عقل بر خلاف بقیه کاملاً منظم رشد میکنند و اگر کامل رویش یافته، موقعیت درستی در ردیف دندانها داشته و فشاری به دندانهای دیگر وارد نکند، میتواند بدون مشکل در دهان باقی بماند، البته با معاینات منظم.
در این شرایط که نه درد و نه التهاب و عفونت وجود دارد و در عکس رادیولوژی هم مشکلی دیده نمیشود، معمولاً نیازی به جراحی فوری نیست و تنها کافی است بیمار ناحیه را خوب تمیز نگه دارد و در چکاپهای دورهای کلینیک بررسی شود. علاوه بر این، اگر موقعیت دندان اجازه دهد تا بیمار بتواند آن قسمت را با مسواک، نخ دندان یا برس بیندندانی بهخوبی تمیز کند، احتمال پوسیدگی و التهاب در آینده بسیار کاهش مییابد.
نتیجهگیری
نکشیدن دندان عقل همیشه اشتباه نیست؛ اما نادیده گرفتن دندان عقل مشکلساز قطعاً میتواند خطرناک باشد. دندان عقل نهفته یا نیمهنهفته در بلندمدت ممکن است باعث درد و التهاب مزمن، پوسیدگی دندانهای مجاور، نامرتب شدن دندانها، عفونتهای مکرر لثه، تشکیل کیست و تخریب استخوان فک و حتی درگیری سینوسها و مفصل فکی شود. کلید پیشگیری از این عوارض، تشخیص بهموقع و تصمیمگیری آگاهانه است.
در کلینیک دندانپزشکی قدس، بر اساس معاینه دقیق، رادیوگرافی مناسب و شرایط کلی سلامت دهان و دندان، تصمیمگیری میکنیم که آیا دندان عقل شما نیاز به کشیدن دارد، بهترین زمان و کمخطرترین روش جراحی کدام است و چگونه میتوان دوره نقاهت را کوتاهتر و راحتتر کرد. اگر هرگونه درد، التهاب، گیر غذایی، بوی بد دهان یا فشار در ناحیه انتهای فک احساس میکنید، بهتر است تصمیمگیری را به آینده موکول نکنید و برای یک معاینه تخصصی وقت بگیرید.
سوالات متداول عوارض نکشیدن دندان عقل
نکشیدن دندان عقل مشکلساز میتواند باعث درد مزمن، التهاب لثه، پوسیدگی دندانهای مجاور، عفونتهای تکراری، نامرتب شدن دندانها، تشکیل کیست، تخریب استخوان فک و حتی بوی بد دهان و مشکلات سینوسی شود. تشخیص بهموقع از بسیاری از این عوارض پیشگیری میکند.
اگر دندان عقل کاملاً رویش یافته، در ردیف درست قرار دارد، به دندانهای مجاور فشار نمیآورد و تمیز نگه داشتن آن ممکن است، معمولاً کشیدن ضروری نیست. اما اگر دچار پوسیدگی، التهاب لثه یا مشکل در جویدن شده باشد، دندانپزشک با توجه به شرایط، کشیدن را پیشنهاد میکند.
در جراحی دندان عقل نهفته، پس از بیحسی، لثه کنار زده میشود، استخوان روی دندان در حد لازم برداشته میشود و دندان معمولاً به چند قسمت تقسیم و خارج میشود. در پایان، ناحیه شستوشو داده شده و لثه بخیه میشود. دارو و توصیههای مراقبتی برای دوره نقاهت تجویز میشود.
در بیشتر افراد، درد و تورم اصلی طی ۳ تا ۵ روز کاهش مییابد و فعالیتهای روزمره بهطور نسبی از سر گرفته میشود. ترمیم اولیه بافت نرم حدود دو هفته زمان میبرد، اما تکمیل ترمیم استخوانی ممکن است چند ماه طول بکشد. رعایت دقیق مراقبتها روند بهبودی را سریعتر و راحتتر میکند.
اگر دندان عقل بهطور مناسب در قوس دندانی قرار دارد و دسترسی برای ترمیم وجود دارد، در برخی موارد میتوان آن را پر کرد. اما اگر پوسیدگی عمیق، دسترسی دشوار، التهاب مکرر لثه یا فشار به دندانهای مجاور وجود داشته باشد، غالباً کشیدن گزینه منطقیتر و کمعارضهتری است. تصمیم نهایی پس از معاینه و رادیوگرافی گرفته میشود.
کشیدن دندان عقل معمولاً بهتنهایی دندانهای نامرتب را صاف نمیکند، اما میتواند از تشدید شلوغی و فشار بیشتر جلوگیری کند. برای مرتب شدن دندانها، ارتودنسی لازم است. بااینحال، کشیدن بهموقع دندان عقل میتواند از نیاز به درمانهای پیچیدهتر در آینده جلوگیری کند و نتیجه ارتودنسی را پایدارتر نگه دارد.
